Tweede voorbeits voor katoen - Aluminiumacetaat maken uit aluin en soda-ash

Zoals gezegd kregen mijn 3 FQs gisteren een tanninebad die ze al licht beige kleurt overigens:

Veel planten bevatten kleurstoffen die alleen goed binden via een aluminiumbrug op cellulose. Zonder goede tannine + aluminiumvoorbeits vervagen deze kleuren snel of worden dof. Dit proces is vooral nuttig bij heldere kleuren (geel, rood, groen), waar lichtechtheid anders een probleem is. Daarom verdiep ik me nu in de tweede ronde voorbeits (ja niemand zei dat dit makkelijker was dan de reactieve verven maar wel duurzamer!).

In het boek van Babs wordt al geschreven over een tweede bad met aluin en soda. Dat is een optie maar op youtube kwam ik geregeld Aluminiumacetaat tegen als tweede voorbeits. Helaas zie ik niet dat het ergens te koop is in Nederland. 

Aluminium acetate is een andere aluminiumverbinding dan aluin, en in de natuurlijke verfwereld wordt het vaak gezien als de “luxe-mordant” voor cellulosevezels zoals katoen en linnen.

💡 Gebruik in de praktijk

• Aluminium acetate wordt vaak in een koud bad gebruikt (30–40 °C is genoeg) en heeft een korte behandeltijd.

• Je hebt maar weinig nodig (meestal 5–8% van het droge gewicht van de stof).

• Na het morderen wordt de stof meestal kort gewassen in een waskalk- of soda-ash-bad om overtollige en losse aluminiumionen te neutraliseren, anders kunnen ze de kleur aantasten.

En het mooie is je kunt het zelf maken:

Aluminiumacetaat maken uit aluin en soda-ash

Benodigdheden (voor ±1 liter 10% oplossing)

• 50 g aluin

• 25 g soda-ash (natriumcarbonaat, Na₂CO₃) – te koop bij drogist of webshops voor verf/textiel

• 1 liter heet water

• Een glazen of plastic pot (geen metaal!)

• Houten of kunststof roerstaaf

---

Werkwijze

1. Los de aluin op

   • Doe 50 g aluin in ±500 ml heet water (niet kokend) en roer tot het volledig is opgelost.

2. Los de soda-ash op

   • Doe 25 g soda-ash in een aparte kan met ±500 ml heet water. Roer tot het helder is.

3. Meng de oplossingen

   • Giet langzaam de soda-ash-oplossing bij de aluinoplossing, niet andersom.

   • Er zal een troebel, melkachtig neerslag ontstaan: dat is aluminiumhydroxide.

4. Zet om naar acetaat

   • Laat het mengsel minstens 24 uur staan, af en toe roeren.

   • Door de reactie met de sulfaten en het carbonaat vormt zich aluminiumacetaat in de vloeistof.

5. Decanteer

• Giet de heldere vloeistof voorzichtig af van eventueel bezinksel. Of zuig het er af met een pipetje. 

• De heldere vloeistof is je aluminiumacetaat-oplossing, klaar voor gebruik als mordant voor katoen en linnen.

💡 Tip: Dit mengsel is het krachtigst als je het binnen een paar dagen gebruikt. Je kunt het wel bewaren in een afgesloten pot, maar het verliest langzaam effect.

Dit alles uitgezocht hebbende, vervolg ik mijn verfexperiment. en liet de 3 FQ's in de lauwe aluminiumacetaatbad weken:

---

Stap 2 – Aluminiumacetaatbad

Doel: aluminiumionen hechten aan de tanninerijke vezel, als brug naar de kleurstof.

1. Bereid een aluminiumacetaatbad (5–8% DGV) in lauw water (30–40 °C).

2. Leg de natte, getannineerde stof in het bad.

3. Laat 30–60 min. weken, af en toe roeren.

4. Haal de stof eruit, laat kort uitlekken.

---

Stap 3 – Neutraliseren

Doel: losse, niet-gebonden aluminiumionen verwijderen zodat ze de kleur niet beïnvloeden.

1. Maak een apart bad met 2 g waskalk of 5 g soda-ash per liter water.

2. Laat de stof hierin 5–10 min. weken, af en toe roeren.

3. Spoel kort uit.

---

💡 Waarom dit zo goed werkt:

• Tannine bindt stevig aan cellulosevezels.

• Aluminiumacetaat bindt beter en schoner aan tannine dan aluin, vooral op katoen.

• Deze combinatie levert diepere kleuren én hogere lichtechtheid dan één van beide alleen.

Tot zover de theorie. Maar deze beginneling in het plantaardig katoen verven, had eerst nog beter moeten lezen. Want terwijl ik bezig was met geel (Wouw), leek het me leuk om 1 van de drie lappen te oververven met cochenille om oranje te krijgen. En dan zie je dat ik echt de tijd moet nemen, want het basische van de aluminiumacetaat en de waskalk was slecht voor Cochenille, wat ook geen plantaardige verf is maar een luis dus dierlijk! Daarvoor had ik beter azijn kunnen gebruiken. En niet het bluskalk bad. Afijn. De eerste drie lappen zijn klaar en ik ben verre van tevreden. 

Maar de volgende lappen liggen alweer in de week! En dit keer heb ik een printje naast de pan liggen voor alle stappen. 

Wil je dit printje ook? Met alle stappen compact beschreven:

Hier kun je het downloaden